跳转至

02 离散时间系统和离散信号变换

取样和内插

取样

取样:从连续时间信号中提取离散样本的过程,即时间轴上离散化的过程。

\[ \hat{x}_a(t) = x_a(t) \delta_T(t) = \sum_{n=-\infty}^{+\infty} x_a(t) \delta(t - nT) \\ x(n) = x_a(t)|_{t=nT} = x_a(nT) \]
  • \(T\):取样周期
  • \(f_s= \frac 1 T\):取样频率
  • $\Omega_s=2\pi f_s $:取样角频率

奈奎斯特取样定理:

(重点!)当

\[ T=\frac 1 {f_s} \le \frac 1 {2f_m} \]

\(\hat{x_a}(t)\) 的频谱 \(\hat{X_a}(\Omega)\) 不发生混叠,可以不失真地恢复 \(x_a(t)\)

奈奎斯特取样频率:

\[ f_s = 2f_m \]

内插

TODO

离散时间信号 & 系统

常用时间序列及运算

正弦序列

\[ x(n) = \sin(n\omega) \]

数字角频率 \(\omega\)

  • \(\omega = \Omega T_s\),单位是弧度
  • 表示序列变化的速率

重要参数关系:

\[ \omega = \Omega T_s = \frac {\Omega} {f_s} \]

周期序列

正弦(余弦、指数)序列周期性的判别:

\[ \frac {2\pi} {\omega_0} = \frac N M \]

卷积的计算

  • 解析式法:
\[ y(n) = \sum_{k= -\infty}^{\infty} x_1(k)x_2(n-k) \]
  • 图解法:TODO

离散时间系统的描述与特性

Note

要求会证明各种性质,PPT 49 页之前

线性非时变系统(LTI)

  • 线性:满足叠加性和齐次性的系统

  • 非时变:系统响应特性(参数或特征)不随时间而变化

  • LTI 系统输出的时域表示就是离散卷积 \(x(n) * h(n)\)

离散时间系统

  • 因果性:输出只能由过去的输入决定,\(h(n) = 0, ~ n \lt 0\)

    • \(y(n)=x(n+1)\)​ 不是因果系统。
    • \(y(n) = x(-n)\)\(y(n)=x(n^3)\)​ 要分类讨论。
  • 稳定性:系统的所有输入有界,则输出亦有界

\[ |x(n)| < \infty \rightarrow |y(n)| < \infty \]

重要推论,对于 LTI,稳定的充要条件: $$ \sum_{k= -\infty}^{\infty} |h(k)|<\infty $$

LTI 系统的差分方程

递归型(IIR,无限冲激响应)

一句话。

非递归型(FIR,有限冲激响应)

一句话。

信号流图

能列写方程就行。

离散时间傅里叶变换(DTFT)

定义

  • 正变换:
\[ X(e^{j\omega}) = \sum_{n=-\infty}^{\infty} x(n)e^{-jn\omega} \]

上式收敛的条件,收敛才存在 DTFT: $$ \sum_{n=-\infty}^{\infty} |x(n)e^{-jn\omega}| = \sum_{n=-\infty}^{\infty} |x(n)| < \infty $$

  • 反变换:
\[ x(n) = \frac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} X(e^{j\omega})e^{jn\omega} d\omega \]

求下列信号 DTFT:

  1. \(x_1(n) = 2\delta(n) - \delta(n-1) + 3\delta(n-2) + \delta(n-4)\)
  2. \(x(n)=0.5^n u(n)\)
  3. \(x(n)=\cos(n\omega_0)\)

解 1:

\[ \begin{aligned} X_1(e^{j\omega}) &= \sum_{n=-\infty}^{\infty} x_1(n)e^{-jn\omega} \\ &= 2\delta(n)e^{-jn\omega}\Big|_{n=0} - \delta(n-1)e^{-jn\omega}\Big|_{n=1} + 3\delta(n-2)e^{-jn\omega}\Big|_{n=2} + \delta(n-4)e^{-jn\omega}\Big|_{n=4} \\ &= 2 - e^{-j\omega} + 3e^{-j2\omega} + e^{-j4\omega} \end{aligned} \]

Note

一般情况下,DTFT 都是复数

解 2:

\[ \begin{aligned} X(e^{j\omega}) &= \sum_{n=-\infty}^{\infty} x(n)e^{-jn\omega} &= \sum_{n=0}^{\infty} 0.5^n e^{-jn\omega} \\ &= \sum_{n=0}^{\infty} (0.5 e^{-j\omega})^n \\ &= \frac{1}{1 - 0.5 e^{-j\omega}} \end{aligned} \]

推论:\(a^n u(n) \overset{DTFT}{\underset{|a|<1}{\longleftrightarrow}} \frac{1}{1 - ae^{-j\omega}}\)

解 3:

\[ \begin{aligned} \mathcal{F}[\cos(n\omega_0)] &= \mathcal{F}\left[\frac{1}{2}(e^{jn\omega_0} + e^{-jn\omega_0})\right] \\ &= \pi \sum_{k=-\infty}^{\infty} [\delta(\omega - \omega_0 - 2\pi k) + \delta(\omega + \omega_0 - 2\pi k)] \end{aligned} \]

性质

线性

对于 IIR 系统差分方程 \(y(n) = \sum_{m=0}^{M} b_m x(n-m) - \sum_{k=1}^{N} a_k y(n-k)\)

\[ \begin{aligned} Y(e^{j\omega}) &= \mathcal{F}\left[ \sum_{m=0}^{M} b_m x(n-m) - \sum_{k=1}^{N} a_k y(n-k) \right] \\ &= \sum_{m=0}^{M} b_m \mathcal{F}[x(n-m)] - \sum_{k=1}^{N} a_k \mathcal{F}[y(n-k)] \end{aligned} \]

时移

\[ x(n-n_0) \stackrel{DTFT}{\longleftrightarrow} e^{-jn_0\omega} X(e^{j\omega}) \]

频移

\[ e^{jn\omega_0} x(n) \stackrel{DTFT}{\longleftrightarrow} X(e^{j(\omega - \omega_0)}) \]

周期性

\[ X(e^{j(\omega+2\pi)}) = X(e^{j\omega}) \]

时间翻转

\[ x(-n) \stackrel{DTFT}{\longleftrightarrow} X(e^{-j\omega}) \]

共轭

\[ x^*(n) \stackrel{DTFT}{\longleftrightarrow} X^*(e^{-j\omega}) \]

微分

\[ nx(n) \stackrel{DTFT}{\longleftrightarrow} j \frac{dX(e^{j\omega})}{d\omega} \]

对称性

难点,没看懂

调制定理

频谱搬移

时域相关定理

若 r(n) 是实信号 x(n) 和 h(n) 的相关函数,有:

\[ r(m) = \sum_{n=-\infty}^{\infty} x(n)h(m+n) \stackrel{DTFT}{\longleftrightarrow} R(e^{j\omega}) = X^*(e^{j\omega})H(e^{j\omega}) \]

与卷积的区别:

  1. 形式相似

  2. 可以利用卷积计算相关,不过要把 x(n) 翻转后再卷积

  3. 物理意义不同:卷积描述的是离散系统;相关是两个信号的相似性,与系统无关

LTI 系统的频率响应

有点题 TODO

Z 变换

定义

用于把差分方程变成代数方程。

  • 正变换(双边):
\[ X(z) = \mathcal{Z}\{x(n)\} = \sum_{n=-\infty}^{\infty} x(n)z^{-n} \]
  • 反变换:
\[ x(n) = \frac{1}{2\pi j} \oint_C X(z)z^{n-1}dz \]

z 变量可以拆解为:\(Re(z) + jIm(z)=re^{j\omega}\)

收敛域

Abstract

PPT 12~19 页

  • 收敛域:对于任意序列 x(n),使其 Z 变换收敛的所有 z 值集合
  • 收敛条件:\(|X(z)| = \left| \sum_{n=-\infty}^{+\infty} x(n)z^{-n} \right| < \infty\)

Warning

  1. 并非所有的序列 x(n) 都存在 Z 变换

  2. Z 变换并非在 z 平面上处处存在

有限长序列

在区域 \(0 < |z| < \infty\) 上,可满足 \(|x(n)z^{-n}| < \infty\),因此有限长序列的收敛域为:

\[ 0 < |z| < \infty \]

(不包含 \(0\)\(\infty\) 值)

在特殊的 \(n_1, n_2\) 值下,收敛域会有不同。

  • 情况一:\(n_1 \geq 0\)

    收敛域:\(0 < |z| \leq \infty\)

  • 情况二:\(n_2 \leq 0\)

    收敛域:\(0 \leq |z| < \infty\)

右边序列

\[ R_{x-} < |z|< \infty \]

但因果序列:

\[ R_{x-} < |z| \leq \infty \]

左边序列

\[ 0 < |z| < R_{x+} \]

但当 \(n_2 \leq 0\) 时,收敛域包含 \(z=0\)

\[ |z| < R_{x+} \]

双边序列

若满足 \(R_{x^-} < R_{x^+}\)

\[ R_{x^-} < |z| < R_{x^+} \]

若不满足 \(R_{x^-} < R_{x^+}\)

  • 则不存在公共收敛域
  • 双边序列的收敛域不存在
例题 1

\(x(n) = a^n u(n)\)

\[ X(z) = \sum_{n=-\infty}^{\infty} a^n u(n) z^{-n} = \sum_{n=0}^{\infty} (az^{-1})^n \]

\(|az^{-1}| < 1\)\(|z| > |a|\) 时,上式收敛为:

\[ X(z) = \frac{1}{1 - az^{-1}} = \frac{z}{z - a} \]

\(X(z)\) 极点为 \(z = a\)\(x(n)\) 为右边序列,故 ROC: \(|z| > |a|\)

例题 2

\(x_1(n) = -b^n u(-n-1)\) 的 Z 变换

解:

\[ X_1(z) = \sum_{n=-\infty}^{-1} -b^n z^{-n} \]

\(m = -n\),则当 \(n = -\infty\) 时,\(m = \infty\)

\(n = -1\) 时,\(m = 1\)。因此:

\[ X_1(z) = \sum_{m=1}^{\infty} -b^{-m} z^{m} = -\sum_{m=1}^{\infty} (b^{-1} z)^{m} \]

这是一个等比级数,当 \(|b^{-1} z| < 1\)\(|z| < |b|\) 时收敛为:

\[ X_1(z) = - \left( \frac{b^{-1} z}{1 - b^{-1} z} \right) = - \frac{z}{b - z} = \frac{z}{z - b} \]

\(X_1(z)\) 极点为 \(z = b\)\(x_1(n)\) 为左边序列,故 ROC: \(|z| < |b|\)

例题 3

例:\(x(n) = a^n u(n) - b^n u(-n-1)\)

求:\(X(z)\)

解: $$ X(z) = \sum_{n=0}^{\infty} a^n z^{-n} - \sum_{n=-\infty}^{-1} b^n z^{-n} $$

\[ = \left\{ \frac{z}{z - a}, \text{ROC}: |z| > |a| \right\} + \left\{ \frac{z}{z - b}, \text{ROC}: |z| < |b| \right\} \]
\[ = \frac{z}{z - a} + \frac{z}{z - b}; \quad \text{ROC}: \text{ROC1} \cap \text{ROC2} \]

\(|b| \leq |a|\),则收敛域是一个空集,\(X(z)\) 不存在;

\(|a| < |b|\),则收敛域为 \(|a| < |z| < |b|\)\(X(z)\) 存在于此区域。

常用 Z 变换对

\[ \begin{array}{|c|c|c|} \hline 序列 & Z 变换 & 收敛域 \\ \hline \delta(n) & 1 & \forall z \\ \hline u(n) & \frac{1}{1 - z^{-1}} & |z| > 1 \\ \hline -u(-n-1) & \frac{1}{1 - z^{-1}} & |z| < 1 \\ \hline a^n u(n) & \frac{1}{1 - az^{-1}} & |z| > |a| \\ \hline -b^n u(-n-1) & \frac{1}{1 - bz^{-1}} & |z| < |b| \\ \hline [a^n \sin \omega_0 n] u(n) & \frac{(a \sin \omega_0) z^{-1}}{1 - (2a \cos \omega_0) z^{-1} + a^2 z^{-2}} & |z| > |a| \\ \hline [a^n \cos \omega_0 n] u(n) & \frac{1 - (a \cos \omega_0) z^{-1}}{1 - (2a \cos \omega_0) z^{-1} + a^2 z^{-2}} & |z| > |a| \\ \hline na^n u(n) & \frac{az^{-1}}{(1 - az^{-1})^2} & |z| > |a| \\ \hline -nb^n u(-n-1) & \frac{bz^{-1}}{(1 - bz^{-1})^2} & |z| < |b| \\ \hline \end{array} \]

Z 反变换:留数法

例题 1

alt text

Z 变换的性质

频域分析

判断稳定性

  • 收敛域包括单位圆
  • 极点在单位圆内

零极点和频率响应的关系

  • 对于 0~π 弧度的数字频率 ω,\(e^{j\omega}\) 离滤波器极点越近,零点越远,则幅度就越大

  • 极点附近出现峰值 靠近单位圆的极点,将导致滤波器形状在某一频率上有非常大的幅值;当极点在单位圆上时,频响出现 \(\infty\),极点在单位圆外,系统不稳定

  • 零点附近频响出现谷值 靠近单位圆的零点,将导致滤波器形状在某一频率上有非常小的幅值;零点在单位圆上时,频响为零,零点可以在单位圆外

  • 幅值大小的剧烈变化可增加滤波器的选择性

全通系统

系统的幅度响应恒为 1 或其他常数。

极点和零点均以共轭对出现,形成四个零极点一组的形式。

最小相位系统

如果离散线性时不变因果稳定系统的系统函数的所有零点,都在 z 平面的单位圆内,则称该系统为最小相位系统。

在幅频特性相同的条件下,最小相位系统具有最小的相位延迟。